Het beslissingsmodel van art. 348 en 350 Sv

Inleiding

Het beslissingsmodel van art. 348 en 350 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) heeft betrekking op de vragen waarover de rechtbank zich (in de raadkamer) dient te buigen na het onderzoek ter terechtzitting. Aan de hand van de vragen van art. 348 en 350 Sv beoordeelt de rechtbank of de verdachte moet worden veroordeeld of dat hij (al dan niet voorlopig) op vrije voeten moet worden gesteld. Art. 348 en 350 Sv behoren daarom tot de belangrijkste artikelen van het wetboek van strafvordering. Het opsporingsapparaat (politie) en het OM (justitie) anticiperen in het vooronderzoek – en/of  bij de vervolgingsbeslissing – op de vragen van art. 348 en 350 Sv. Dat wil zeggen dat ze daaraan indicaties ontlenen voor de vraag of een opsporingsonderzoek bijvoorbeeld wel zin heeft en zo ja, waarop het opsporingsonderzoek dan vooral moet worden gericht. Voorts: hoe de tenlastelegging moet worden vormgegeven; daarnaast: of de zaak die ze aan de rechter willen voorleggen, voldoende kansrijk is, enzovoort. Ook de verdachte kan (in zijn geval) zijn verdediging afstemmen op de vragen van art. 348 en 350 Sv.

In art. 348 en 350 Sv wordt benadrukt dat de rechter dient te beraadslagen en te beslissen op de grondslag van de tenlastelegging (zie voor de ‘grondslagleer’ elders op deze site) en naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting  (zie voor het onderzoek ter terechtzitting, en in dat verband o.a. het wettelijk bewijsstelsel, elders op deze site). De rechtbank is dus gebonden aan de tenlastelegging (mag daar niet buiten treden) en mag voorts bij de beraadslaging in de raadkamer (het zgn. ‘raadkameren’) alleen rekening houden met datgene wat op het onderzoek ter terechtzitting in alle openbaarheid aan de orde is geweest.

Art. 348 Sv heeft betrekking op een aantal ‘formele voorvragen’, dat wil zeggen: vragen die betrekking hebben op enkele ‘formaliteiten’ waaraan moet zijn voldaan wil de rechter zich ‘ten gronde’ kunnen en mogen uitspreken over de inhoudelijke (‘materiële’) vragen van art. 350 Sv.

Art. 350 Sv heeft betrekking op de inhoudelijke vragen waar het in feite allemaal om draait.

De rechter is verplicht de vragen van het beslissingsmodel van art. 348 en 350 Sv in de voorgeschreven volgorde af te werken.

Zie voor de uitkomst van de beraadslaging ('de inhoud van het vonnis'):

http://nicokwakman.blogspot.nl/2014/05/de-inhoud-van-het-vonnis-art-358-en-359.html

En zie voor enkele juridisch-technische bijzonderheden m.b.t. de beraadslaging en de inhoud van het vonnis:

http://nicokwakman.blogspot.nl/2014/05/enkele-juridisch-technische.html

 

De fasen die vooraf gaan aan de beraadslaging

Voorafgaand aan het eindonderzoek (het rechtsgeding) vindt er altijd een vooronderzoek plaats, d.w.z. een opsporingsonderzoek onder gezag van een Officier van Justitie.

Hoewel in ons strafproces het accent – wat betreft het verzamelen van de relevante informatie – op het vooronderzoek ligt, en het eindonderzoek min of meer kan worden beschouwd als een ‘verificatievergadering’, zal hier niet of nauwelijks aandacht worden besteed aan het vooronderzoek (zie elders op deze site). Volstaan kan worden met de opmerking dat opsporingsambtenaren en het OM (en eventueel de Rechter Commissaris) gedurende het vooronderzoek kunnen beschikken over tal van opsporingsbevoegdheden en dwangmiddelen om relevante informatie boven tafel te krijgen.

Dwangmiddelen zijn bevoegdheden waarmee inbreuk wordt gemaakt op rechtens beschermde vrijheden en rechten van burgers (anders dan door tenuitvoerlegging van een straf of maatregel). Het is dan ook niet zo vreemd dat met name dwangmiddelen zijn onderworpen aan strikte voorwaarden en waarborgen. Voorts geldt: hoe ingrijpender de dwangmiddelen, hoe ‘hoger’ de functionaris die ze mag toepassen, dan wel er toestemming voor moet geven.

 

Ter illustratie kan worden gewezen op de volgende vrijheidsbenemende dwangmiddelen (zie elders op deze site):  

ophouden voor onderzoek nadat de verdachte is gearresteerd;

de inverzekeringstelling, waarbij de vrijheidsbeneming wordt verlengd omdat aanvullend onderzoek nodig is;

vervolgens zo nodig de zgn. bewaring;

en ten slotte de gevangenneming of gevangenhouding.

Voorbeelden van andere (al dan niet vrijheidsbeperkende) dwangmiddelen:

het aanhouden of staande houden van verdachten;

onderzoek aan kleding en lichaam; inbeslagneming;

betreden van plaatsen en/of doorzoeking (huiszoeking) van woningen en andere plaatsen.

Daarnaast zijn er nog tal van zogenaamde ‘bijzondere opsporingsbevoegdheden’ die als dwangmiddelen kunnen worden aangemerkt.

Na het vooronderzoek kan het OM besluiten de zaak (indien e.e.a. ‘haalbaar’ en/of voldoende belangrijk lijkt) aan de rechter voor te leggen in een ‘rechtsgeding’.

Het rechtsgeding neemt een aanvang met de betekening van de dagvaarding (art. 258 Sv). Het eigenlijke onderzoek ter terechtzitting (OTT) begint echter pas na het uitroepen van de zaak tegen de verdachte door de voorzitter van de rechtbank (art. 270 Sv). Vanaf dat moment kan de OvJ de dagvaarding niet meer intrekken (art. 266-1 Sv).

Het rechtsgeding omvat dus ook de voorfase die nog vooraf gaat aan het onderzoek ter terechtzitting, en daarnaast de beraadslaging en de uitspraak.

Na het onderzoek ter terechtzitting (OTT) trekt de rechtbank zich terug om te beraadslagen in de raadkamer.

De beraadslaging zal in beginsel uitmonden in een einduitspraak.



De vragen die tijdens de beraadslaging aan de orde zullen komen (en de ratio daarvan):

A.       

De formele vragen (of de ‘voorvragen’) van art. 348 Sv.           
Zie voor de bijbehorende uitspraken: art. 349-1 Sv.

1.        

De eerste vraag van art. 348 Sv:
Is de dagvaarding geldig?                                                                 

De dagvaarding heeft enkele belangrijke functies. Het is dan ook van het grootste belang dat het Openbaar Ministerie (justitie) de regels m.b.t. de dagvaarding strikt in acht neemt. Sommige regels worden zo belangrijk geacht dat overtreding daarvan tot ‘nietigheid van de dagvaarding leidt.

De functies van de dagvaarding:

a.

Aanduiding van de persoon van de verdachte

b.

Oproepingsfunctie (plaats/tijdstip zitting)

c.

Tenlasteleggingsfuntie

Deze heeft op haar beurt een ‘informatiefunctie’ voor de verdachte: de verdachte kan er zijn verdediging op afstemmen. En voorts een ‘grondslagfunctie’ voor de rechter: de rechter is gebonden aan de tenlastelegging. Zie voor de ratio van de gebondenheid van de rechter aan de tenlastelegging elders op deze site (de 'grondslagleer').

De tenlastelegging heeft daarnaast een dubbele verwijzingsfunctie: de tenlastelegging verwijst naar het feit waar het allemaal om draait en naar de strafbepaling (delictsomschrijving) die het OM op het oog heeft, en waarin het desbetreffende feit strafbaar wordt gesteld.

d.
Verstrekken van informatie over de rechten van de verdachte(vgl. art. 260-3 en 44-2 Sv)
 

Eisen die aan de dagvaarding worden gesteld i.v.m. de tenlasteleggingsfunctie ad c (art. 261-1 Sv):

1. opgave van het feit dat ten laste wordt gelegd;

de voorwaarden waaraan deze opgave van het feit moet voldoen:

•    voldoende duidelijk en begrijpelijk

•    niet innerlijk tegenstrijdig (obscuur libel)

•    voldoende ‘feitelijk’ (de enkele overname van termen uit de wettelijke delictsomschrijving is onvoldoende)

2. opgave van het tijdstip waarop het feit is begaan
3. opgave van de plaats waar het feit is begaan
4. opgave van de wettelijke voorschriften waarin het feit strafbaar is gesteld
5. opgaven van de omstandigheden waaronder het feit zou zijn begaan (zie art 261-2 Sv)

Een eventueel gebrek aan de dagvaarding kan tijdens het OTT nog worden hersteld Zie de mogelijkheid tot wijziging van de tenlastelegging tijdens het OTT (incl. in hoger beroep) van art. 313 Sv (jo art. 284, lid 2).

Zie voor de evt. aanvulling van de t.l.l.: art. 312 Sv (de t.l.l. kan mondeling worden aangevuld met – tijdens het OTT blijkende – strafverzwarende omstandigheden, zoals ‘de dood ten gevolge hebbend’).

Indien de dagvaarding niet voldoet aan de eisen van art. 261 Sv, zal de rechter de dagvaarding i.h.a. nietig verklaren (met name als er in de dagvaarding geen duidelijk omschreven feit, tijdstip of plaats is opgenomen). Sinds de Wet Vormverzuimen wordt de nietigheid van de dagvaarding overigens niet meer wettelijk geregeld.

Eisen die verband houden met de oproepingsfunctie ad b onder ‘functies van de dagvaarding’ (en die in het teken staan van het aanwezigheidsrecht, dat o.a. voortvloeit uit art. 6 EVRM):

art. 265-3 Sv:

De dagvaardingstermijn:
De dagvaardingstermijn bedraagt ten minste 10 dagen (resp. 3 dagen voor politierechter-zaken; zie art. 370 Sv).
Als die termijn niet in acht wordt genomen, volgt schorsing van het OTT, tenzij de verdachte is verschenen; in dat laatste geval kan de verdachte alsnog om schorsing verzoeken.

(Zie ook art. 375 Sv: de verkorte dagvaarding i.g.v. ontdekking op heterdaad van een feit dat aan de politierechter zal worden voorgelegd, de zgn. snelrechtprocedure.)

art. 278-1 Sv:

De betekening van de dagvaarding:
De dagvaarding dient te worden uitgereikt aan de verdachte op de wijze als voorgeschreven in de wet (o.a. art. 588 Sv). Als dat niet is gebeurd, en de verdachte is ook niet verschenen, dan spreekt de rechter de nietigheid van de dagvaarding uit

Zie voor de ‘gebruikelijke’ betekeningprocedure art. 585-590 Sv en met name art. 588:

Betekening geschiedt i.h.a. door het uitreiken van de gerechtelijke mededeling (art. 586), normaalgesproken door de post, soms door speciale ambtenaren (art. 587);

Een betekening ‘in persoon’ is alleen vereist in geval de verdachte is gedetineerd in verband met de desbetreffende strafzaak, dan wel vanwege bepaalde andere redenen van zijn vrijheid is beroofd (588-1-a);

In overige gevallen geschiedt de betekening in beginsel door aanbieding aan het GBA-adres (588-1-b-1^e) of – i.g.v geen GBA-adres – aan de feitelijke woon- of verblijfplaats (588-1-b-2^e), zo mogelijk aan de verdachte in persoon.

Bij afwezigheid van de verdachte: door aanbieding aan degene die zich bereid heeft verklaard de gerechtelijke mededeling aan de verdachte te doen toekomen.

Indien niemand aanwezig blijkt te zijn, wordt een ‘bericht van aankomst’ (afhaalbericht) achtergelaten. De gerechtelijke mededeling kan dan worden afgehaald op het postkantoor (588-3-b Sv).

Wordt deze niet afgehaald, dan wordt zij teruggezonden naar het parket. Na verificatie van het adres volgt dan uitreiking aan de griffier, die de dagvaarding vervolgens per (gewone) post naar het desbetreffende adres toestuurt (588-3-c Sv).

Van de uitreiking wordt een akte opgemaakt (op een blauw formulier; het zgn. ‘blauwtje’). Zie art. 589 Sv.

Van de dagvaarding of oproeping moet een afschrift  worden toegezonden aan het opgegeven adres indien dat verschilt met het GBA-adres (588a Sv). Als dat achterwege is gebleven volgt in beginsel schorsing van het OTT (art. 590-3 Sv).

Kortom: voor de geldigheid van de dagvaarding is relevant

-           of is voldaan aan de vereisten van art. 261 Sv

-           of de dagvaarding rechtsgeldig is betekend

(het niet in acht nemen van de verplichte termijnen levert hooguit een schorsing van het OTT op).

2.        

De tweede vraag van art. 348 Sv: Is de rechtbank bevoegd?

In dat verband:

Is de rechtbank absoluut competent? (zie art. 45 RO (normaalgesproken: de rechtbank in eerste aanleg); art. 60 RO (het gerechtshof in hoger beroep) art. 76 e.v. RO (de HR: beroep in cassatie);

Zie voorts art. 382 Sv (de kantonrechter; deze maakt sinds kort onderdeel uit van de rechtbank; zie in dat verband ook art. 349-2 Sv.)

Is de absoluut competente rechter ook relatief competent? (zie art. 2 e.v. Sv; van belang is o.a.: binnen welk rechtsgebied is het feit begaan, of binnen welk rechtsgebied heeft de verdachte zijn (laatst bekende) woon- of verblijfplaats (gehad), of binnen welk rechtsgebied verblijft de verdachte, enzovoort. Zie voor afwijkende regels art. 2 Sv e.v.)

3.        

De derde vraag van art. 348 Sv: Is de OvJ ontvankelijk in zijn vervolging (of is zijn recht op vervolging vervallen)?

In dat verband:

Zie met name Titel VIII, boek 1,Wetboek van Strafrecht (‘Verval van het recht tot strafvordering en van de straf’):

1. art. 68: Ne bis in idem;

Let op: is onherroepelijk en ‘ten gronde’ (inhoudelijk) beslist? M.a.w. is de eerste vervolging geëindigd met één van de materiële einduitspraken waarop art 350 j° 351/352 Sv betrekking hebben? In dat geval is er geen nieuwe vervolging mogelijk ter zake van hetzelfde feit. Dat alles geldt dus niet voor de formele einduitspraken waarop art. 348 Sv betrekking heeft. De formele einduitspraken staan niet in de weg aan een nieuwe vervolging;

2. art. 69: dood van de verdachte;
3. art. 70 e.v.: verjaring;
4. art. 74 lid 1 (laatste volzin!): na voldoening aan de voorwaarden van een transactie.

Andere artikelen; bijvoorbeeld:

5. art. 486 Sv: is de verdachte al 12 jaar?
6. art. 349, lid 3, Sv: de weigering van de OvJ om een door de rechter bevolen dagvaarding/oproeping van getuigen ten uitvoer te leggen;
7. Zie voorts 359a Sv (zie elders op deze site).

4.         Is er reden voor schorsing van de vervolging?

Zie in dat verband m.n. afdeling 5, titel 1, eerste boek, Wetboek van Strafvordering (‘Schorsing der vervolging’), o.a.:

1. art 14 Sv: de rechter kán schorsen als de waardering van het feit afhangt van de beoordeling van een geschilpunt van burgerlijk recht (dat moet worden afgewacht);
2. art. 16 Sv: de rechter moet schorsen i.g.v. een geestelijke stoornis van de verdachte waardoor deze niet in staat is de strekking van de tegen hem ingestelde vervolging te begrijpen.

Let op: hier is dus niet de vraag aan de orde of de verdachte ontoerekeningsvatbaar moet worden verklaard in de zin van art. 39 Sr.

N.B.: deze schorsing van de vervolging is een ‘einduitspraak’ (wel opnieuw vervolging mogelijk zodra de verdachte is hersteld; zie art. 16 lid 2 Sv) en moet scherp worden onderscheiden van de (tijdelijke) schorsing van het onderzoek ter terechtzitting.

N.B.: Op de zgn. preliminaire verweren van art. 283 Sv, dat wil zeggen: verweren die voorafgaand aan het OTT aan de rechter worden voorgelegd – bijvoorbeeld: het verweer dat de verdachte is inmiddels overleden, zodat op voorhand al duidelijk is dat het OM niet ontvankelijk moet worden verklaard – reageert de rechtbank meteen. Dus niet pas na het OTT.

B.       

De materiële vragen (of ‘hoofdvragen’) van art. 350 Sv.                       

Voor de bijbehorende einduitspraken: zie art. 351 en 352 Sv.

1.

Kan het ten laste gelegde feit  bewezen worden verklaard (zie voor het wettelijk bewijsstelsel elders op deze site)?
Indien het ten laste gelegde niet bewezen kan worden: vrijspraak
Indien het ten laste gelegde wel bewezen kan worden: door naar de tweede vraag

2.

Kan het bewezen verklaarde worden gekwalificeerd als een strafbaar feit, dus levert het bewezen feitencomplex een strafbaar feit op? Dat is het geval als de bewezenverklaring naadloos op de beoogde delictsomschrijving past.
Indien niet: ontslag van alle rechtsvervolging wegens niet strafbaarheid van het feit
Indien wel: door naar de derde vraag

Let op: een ‘incomplete bewezenverklaring’ bevat niet alle bestanddelen van een delictsomschrijving. Het ten laste gelegde kan in dat geval dus niet worden gekwalificeerd als strafbaar feit. 
N.B: De bewezenverklaring mag dus niet minder bevatten dan de delictsomschrijving, meer mag wel.

N.B.: de evt. onverbindendheid van de desbetreffende strafbepaling zal ook bij deze tweede vraag aan de orde komen.

 

3.

Is er sprake van een strafuitsluitingsgrond? (Zie voor de strafuitsluitingsgronden: elders op deze site).
Indien wel: ontslag van alle rechtsvervolging  wegens niet strafbaarheid van de verdachte (eventueel wel een maatregel mogelijk in geval van ontoerekeningsvatbaarheid, bijv. TBS met dwangverpleging).
Indien niet: door naar de vierde vraag.
 

4.

Veroordeling: welke straf moet worden opgelegd?
Let op: in geval van niet strafbaarheid van de verdachte kan er dus nog wel een ‘maatregel’ worden opgelegd (vgl. art. 352-2 Sv).
Daarnaast kan nog worden gewezen op art. 9a Sr: ook in geval van strafbaarheid van de verdachte is de rechter niet altijd verplicht een straf op te leggen; zie art. 9a Sr: het zgn. ‘rechterlijk pardon’.

N.B.: Bij deze laatste vraag (de oplegging van straf of maatregel) zullen ook feiten die ‘ad informandum zijn gevoegd’, een rol kunnen spelen bij het bepalen van de strafmaat. Deze feiten kunnen alleen ad informandum (ad info) zijn gevoegd als

-     op grond van verdachtes erkenning ter terechtzitting aannemelijk is geworden dat hij het feit heeft begaan;

-     er van uit mag worden gegaan, dat ter zake van die feiten geen vervolging zal worden ingesteld nu ze i.c. een rol spelen bij het bepalen van de strafmaat  (toezegging door de OvJ; dus o.g.v. het vertrouwensbeginsel en niet o.g.v. art. 68 Sr).

-     (het soortgelijke feiten betreft.)

 

(voorwaarden voor het geval de verdachte niet ter zitting verschijnt:

-     erkenning elders, bijvoorbeeld tijdens het verhoor door de politie

-     mededeling door de OvJ aan de verdachte – voor aanvang van de zitting – dat de betreffende feiten ad info zullen worden gevoegd. B.v. op de dagvaarding (gebeurt in de praktijk altijd).

-     er mag van uit worden gegaan dat ter zake van die feiten geen vervolging zal worden ingesteld nu ze i.c. een rol spelen bij het bepalen van de strafmaat (toezegging OvJ))

-     (het betreft soortgelijke feiten))

 
Let op: deze feiten worden dus niet ten laste gelegd, maar spelen wel een rol bij het bepalen van de strafmaat.
 

Nog enkele algemene opmerkingen over het eindonderzoek (titel VI Sv).

Het eindonderzoek (het rechtsgeding) kent – zo bleek – een viertal fasen:

a.
De fase voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting (waarin de verdachte zijn verdediging voorbereidt, getuigen worden opgeroepen etc.)

b.

Het Onderzoek ter Terechtzitting (ott) (1^e afd., titel VI):
een in beginsel openbaar onderzoek onder leiding van een alleensprekende rechter of van de voorzitter van een meervoudige kamer;
het OTT neemt een aanvang door het uitroepen van de zaak (art. 270) en wordt na afloop door de voorzitter gesloten (art. 345)

c.

De beraadslaging in de raadkamer (4^e afd. titel VI) m.b.t. de vragen van 348 en 350, het zgn. ‘raadkameren’.
Deze beraadslaging is niet openbaar: het zgn. ‘geheim van de raadkamer’.

d.

De einduitspraak (4^e afd. titel VI): altijd in het openbaar (362-1 Sv);
met de einduitspraak is het rechtsgeding beëindigd.

Ad b: het onderzoek ter terechtzitting:

De voorzitter (Vz) heeft de leiding van het onderzoek.
Hij geeft in dat verband de nodige bevelen (art. 272 Sv), zorgt voor de ordehandhaving (art. 124 Sv) en kan daartoe zelfs de verdachte - na overleg met de mederechters - doen verwijderen (art. 272-3).
Ook blijkt zijn leidinggevende rol uit tal van andere taken en bevoegdheden: 

hij kan bevelen dat de zaak achter gesloten deuren wordt behandeld (269);

hij vraagt naar de personalia van de verdachte en vermaant de verdachte oplettend te zijn (273);
hij wijst de verdachte op zijn zwijgrecht (29-2);
hij zorgt voor de ‘verklaringsvrijheid’ (271);
hij kan de niet verschenen getuigen doen oproepen,

maar kan daarvan ook afzien indien het niet oproepen van bepaalde getuigen de verdachte niet schaadt in zijn verdediging, maar bijvoorbeeld ook als de welzijns- of gezondheidstoestand van de getuige naar zijn oordeel ernstig in gevaar loopt door het afleggen van een verklaring (287, 288 Sv). Als er sprake is van een zgn. ‘bedreigde getuige’ of een ‘afgeschermde getuige’ geldt een aparte regeling. Voor het oproepen van getuigen in de loop van het onderzoek is art. 315 Sv van toepassing. In dat geval geldt het ‘noodzakelijkheidscriterium’ (zie voor de wettelijke getuigenregeling elders op deze site);
 
hij hoort de verdachte (286);
hij kan beletten dat bepaalde (bijvoorbeeld insinuerende) vragen worden beantwoord (293);
hij kan bepalen dat vragen over het geestesvermogen van de verdachten buiten diens aanwezigheid worden gesteld (300-1);
hij kan het onderzoek schorsen (281);
hij verzorgt de voorlezing van de stukken (301);
hij toont de stukken van overtuiging (309-2).

N.B.: ten bezware van de verdachte wordt geen acht geslagen op stukken die niet zijn voorgelezen (met inachtneming van art 301, lid 2 Sv) of waarvan de inhoud niet is medegedeeld (lid 3)

Art. 328 handelt over vorderingen van de OvJ en verzoeken van de verdachte om een bepaalde rechterlijke beslissing te nemen (zoals een verzoek om nog een getuige te doen oproepen o.g.v. art. 315 Sv, of een verzoek om de zaak voor nader onderzoek naar de Rechter-Commissaris te verwijzen o.g.v. art. 316 Sv. Art. 328 verplicht de Rb - ops traffe van nietigheid van het OTT - daarop bepaaldelijk een beslissing te nemen. Daaraan voorafgaand dient de 'tegenpartij' te worden gehoord (art. 329 Sv).

 

Art. 326 heeft betrekking op het proces-verbaal van de zitting. 

Daarin wordt verslag gedaan van:

hetgeen op het OTT is voorgevallen;

de cautie;
de beëdiging en de ondervraging van getuigen (of het afzien daarvan);
de afgelegde verklaringen (zakelijk of – o.v.v. de OvJ of op verzoek van verdachte – de letterlijke weergave daarvan);
bepaalde omstandigheden, verklaringen, opgaven, non-verbale uitingen, etc. (op bevel van de Vz. of op verzoek van de andere rechters, de verdachte, de benadeelde partij of o.v.v. de OvJ);
Voorts wordt op verzoek van de raadsman ook de pleitnota opgenomen.

In geval er sprake is van een ‘verkort vonnis’ (art. 365a), wordt tevens een verkort PV opgemaakt (327a-1). Echter, in bepaalde gevallen is ook dan een uitgebreid PV voorgeschreven, bijvoorbeeld als een benadeelde partij zich in het strafproces heeft gevoegd (327a-2).

 

Nog enkele algemene aandachtspunten

Voor de voorzitter en de overige rechter geldt de eis van onafhankelijkheid en onpartijdigheid.

Vgl. art. 268-2: rechters die als R-C onderzoek in de zaak hebben verricht, mogen niet aan het OTT deelnemen.

Vgl. voorts art. 271: rechters mogen geen blijk geven van enige overtuiging van (on)schuld van de verdachte.

Zie tevens art. 512 en 517 (wraking en verschoning).

Zie in dit verband ook het – aan art. 6 EVRM te ontlenen – recht op een onpartijdige (niet vooringenomen) en onafhankelijke rechter. Dat betreft niet alleen een recht op een onpartijdige/onafhankelijke rechter in ‘subjectieve’ zin, maar ook in ‘objectieve’ zin: elke schijn van partijdigheid moet worden vermeden.

 

De verdachte heeft een aanwezigheidsrecht.

 
(Vgl. het EHRM in de zaak Colozza; zie ook IVBPR/Bupo art. 14-3-d.)

Het aanwezigheidsrecht is echter geen ‘absoluut’ recht. Andere belangen kunnen daaraan in de weg staan. Bijvoorbeeld het belang van een voortvarende afdoening.

Voorts is de verdachte niet verplicht om aanwezig te zijn (zie echter art. 278-2: de rechter kan zijn medebrenging bevelen). De verdachte kan dus afstand doen van zijn aanwezigheidsrecht (de zgn. ‘waiver’). 
Als de verdachte niet verschijnt na een geldig betekende dagvaarding, wordt i.h.a. aangenomen dat hij afstand heeft gedaan van zijn aanwezigheidsrecht, behoudens aanwijzingen van het tegendeel.

Zie ook art. 278-3: verzoek om uitstel van het OTT.

Vanuit het EHRM bezien is het aanwezigheidsrecht niet geschonden i.g.v.:

a)

verdachte ondubbelzinnig afstand doet van zijn aanwezigheidsrecht: waiver;
b)
er een mogelijkheid is tot een fresh determination (met name: hoger beroep);
c)
een lakse proceshouding van de verdachte/verdediging, bijvoorbeeld wat betreft het instellen van een rechtsmiddel.

Als de verdachte wel gebruik maakt van zijn aanwezigheidsrecht is er sprake van een procedure op tegenspraak (een zgn. ‘contradictoir’ geding). Eenmaal contradictoir, blijft contradictoir (vgl. art. 408).

In geval de verdachte (ondubbelzinnig) afstand doet van zijn aanwezigheidsrecht, kan er verstek worden verleend, d.w.z. dat de zaak buiten diens aanwezigheid wordt behandeld (geen ‘verzet’ meer mogelijk). Zie voor de verstekverlening en de gevallen waarin de Rb het verstek vervallen verklaart: art. 280 (de Rb verklaart bijvoorbeeld het verstek vervallen als het onderzoek al is begonnen, maar de verdachte later toch nog verschijnt. In dat geval is er alsnog sprake van een procedure op tegenspraak en moet het onderzoek opnieuw worden gestart. De Rb kan in dat geval verklaren dat bepaalde onderzoekshandelingen niet opnieuw zullen plaatsvinden).

 

De verdachte kan zich ook laten vertegenwoordigen door een uitdrukkelijk gemachtigde raadsman (art. 279). In dat geval geldt het onderzoek als een ‘procedure op tegenspraak’. Dat laatste is ook het geval als de verdachte wegens ordeverstoring wordt verwijderd, ook als de raadsman niet uitdrukkelijk is gemachtigd (273-3).

N.B.: Bij een verstekverlening mag een niet gemachtigde raadsman geen verdediging voeren (wel bijv. verklaren waarom verdachte niet is verschenen en/of om schorsing verzoeken). Zie ook art. 331-1 en art. 528 Sv.

De (overige) eisen die voortvloeien uit het recht op een ‘eerlijk proces’ (art. 6 EVRM) zijn te ontlenen aan de desbetreffende EHRM-jurisprudentie. Het betreft o.a.:

het recht op informatie over de beschuldiging

het recht om niet gedwongen te worden mee te werken aan de eigen veroordeling (nemo tenetur beginsel)

het recht op berechting binnen een redelijke termijn

het recht op een onpartijdige rechter

het recht op een ‘adversarial trial’ en ‘equality of arms’

het recht van de verdachte om zichzelf te verdedigen en daartoe te beschikken over voldoende tijd en faciliteiten

het recht op een tolk

het recht om getuigen te ondervragen

het aanwezigheidsrecht

het recht op een gemotiveerde uitspraak

het recht op (gratis) rechtsbijstand

het recht van de verdachte om zijn raadsman het woord te laten voeren in verstekzaken